Blog Post

News > Muxsa Aru > Haydee Nilda Vargas – Democracia /Kuñtu

Haydee Nilda Vargas – Democracia /Kuñtu

Autora: Haydee Nilda Vargas
Traducción al aymara  Calixta Choque Churata

Presidentin punchhaw urupa, Sudamérica marcankiri, amtasiwa niya kimsa mara marka irpirir makatatapa. Uka Palacio balconat uñasi lart’asisa, k’uchikiwa arunti markachirinakaru khithinakatixa wali suma juparu katuqt’apxi ukhamaraki sapxi jallallanaka Gobiernuru. Ejércituna bandanakapaxa ukhamaraki Policía Nacional bandanakapaxa turnusipxiwa tukañataki marchanaka compañt’añataki institucionanakan representantinakapa pasirinakaru, ukhamaraki representantes de organizaciones sociales.

Cámara apnuqataki balcón nayraqatapana, kawkhanti jiqhatasi jilir irpirixa, uñachayiwa mä kusisita, ukhamaraki phisi chhuyma presidentina ajanupana, ukatwa uñji kunamtixa chankachanka sartatapa ukatwa tinku pamparu jani khithisa kamacht’añsa atkanti.

Khithinakatixa compañt’apkäna ukana sinti t’aqhinwa jiqhatasipxi. Yaqhipaxa makatapxiwa yanapt’añataki, yaqhipasti jawsapxarakiwa celularanakpata. Escoltapaxa jiliri irpirinakampi aptawixapxanawa hospital tuqiru. Khithinakatixa desfilapkana, sarantaskapxakinawa jan kuna yatisina. Ukampinsa mayniwa ordenatana tukirinakaru sayt’ayañataki. Taqiniwa sustjata jiqhatasipxi. Mawk’a minutunakatxa niyakiwa yatiyapxi taqi phunchawinaka suyt’ayata, kunatï presidentina jan amayuni jaqusitapäta. Presidentir waqaychañaxa niya diosanakarukaspasa ukhamanawa. Janiwa p’iqinakapäma paskanäti ni mawk’asa, khaya k’ajir jaqixa, kunamsa tinkuspa kawkir jiwir jaqjamasa.

Presidentixa niyakiwa infartu churasïna, janiwa purkanti jakkiri hospitalaru. Jaqixa llakt’asitawa jiqhatasina. Presidencial balconatpacha mä ministruxa microfunuta yatiyana uka llaki. Markachirinakaxa niya jan tantiyuni amuki muyupxi ciudad callinakama. Kunarsatixa kunaymana jaqinaka puripxi mä jak’a plazaru, ist’asinawa warariri:

– Jiwxiwa dictaduraxa, markachiriwa aruni. Mä obrero makati mä ventanaru ukata arnaqi:

– Irnaqasirinakawa katupxañpa marka apnaqaña. Jiwasaxa nayraru irptana markaxa irnaqañanaksampi.

Mä banqueruxa ukxaru arsu mä tarimata:

– Qulqiwa apnaqi, banquerunaka, empresarionaka jupanakawa gobernañapa.

Mä qhawqhani parlantipampi sapxi:

Jiwasawa markachiritäna ukatxa jiwasawa liyitäna.

Taqini palaciorkama, jiwasankiwa. Jaqixa sarantiwa Palacio de Gobiernuru. Guardianakaxa janiwa kunamsa jaqiru katuña atipkanäti. Mantapxanawa punkunakata ventananakata, ukhamaraki, pirqanakata, puripxiwa taqpacha oficinanakaru, yaqhipasti balconanakana wayllunk’asipxi.

Edificioxa phuqhantatawa jiqhatasi janiwa ni kuna alfilerasa mantxaspati. Ist’asinawa auxilio mayisiri wararinaka, khithinakatï tinkupkäna jupanakata, ukatxa kunaymana jaqixa jupanakpatwa pasawiyapxäna. Policiasti ukhama atipjataxa amparanaka luqtxanäwa.

Mä akatjamatwa maynixa art’äna khathatiyañ arumpi: ¡Jallalla markachiri! Niyakiwa ist’apxäna ¡Jallalla!! Q’ixu q’ixujamanäwa, ukatxa Palacioxa tinkxäna.

Hanivar (9 de marzo 2020). 

Democracia

Es día de celebración para el presidente de la república de un país sudamericano, recuerda su ascenso al poder de hace tres lustros. Desde el balcón del palacio sonríe feliz y saluda a los pobladores que le hacen reverencia y dan vivas al gobierno. Las bandas del Ejército y la Policía Nacional se turnan para entonar marchas que acompañen el paso de los representantes de instituciones y agentes sociales. El cámara, situado frente al balcón donde se encuentra el jefe supremo, advierte un rictus extraño entre emoción exacerbada y dolor contenido en el rostro del presidente, de pronto ve cómo tambalea y cae al piso, sin que nadie pueda impedirlo.

La conmoción producida entre sus acompañantes es total. Unos se acercan para ayudarlo, otros hacen llamadas. Su escolta junto a las autoridades cercanas lo trasladan al hospital. Los que desfilaban siguen su recorrido sin enterarse del incidente; sin embargo, alguien ordena parar la música. Todos quedan expectantes. En pocos minutos dan a conocer la suspensión de los festejos por un desmayo del presidente. La estima y consideración al gran jefe rayaba en el endiosamiento. No se les pasó por la mente, en ningún momento, que aquel personaje de leyenda podría caer como cualquier ser mortal.

 El presidente fue víctima de infarto fulminante, no llegó vivo al hospital.  La gente se movía nerviosa. Desde el balcón presidencial un ministro tomó el micrófono y comunicó la trágica noticia. El pueblo confundido recorre las calles de la ciudad en silencio. Cuando la masa en movimiento llega a una plaza cercana, se escucha gritar:

– Ha muerto el dictador, el pueblo tiene la palabra.

Un obrero sube a una ventana y grita:

– Los trabajadores deben tomar el poder. Nosotros levantamos el país con nuestro trabajo.

Un banquero responde desde una tarima:

– El dinero es el que manda, banqueros y empresarios deben gobernar.

 Un grupo con altavoz vocifera:

– Somos el pueblo y el pueblo es la ley. Todos al palacio, nos pertenece.

La gente se dirige al palacio de gobierno. Los guardias no pueden detener la avalancha. Los invasores entran por puertas y ventanas, escalan columnas, llegan a todas las instalaciones, algunos están colgados de los balcones.

No dan tregua ni siquiera para respirar.

Se escucha gritos de auxilio de los que han caído, la multitud pasa sobre ellos, sin importarle el daño que hacía, y, aunque quisiera no podría desandar sus pasos arrastrada por la fuerza de una masa humana sin control. Los policías, desbordados por el desbande y temerosos por su seguridad, levantan las manos. El edificio se ha llenado y no cabe un alfiler

De pronto alguien grita con pulmón de tormenta: ¡Viva el pueblo! La respuesta ¡¡Vivaaa!! suena como un trueno y el palacio se derrumba.

Hanivar (9 de marzo 2020).

                        

error

Te gusta lo que ves?, suscribete a nuestras redes para mantenerte siempre informado

YouTube
Instagram
WhatsApp
Verificado por MonsterInsights